Birçok ebeveyn için çocuğunun sürekli öfke nöbetleri, kurallara uymama veya sürekli hareket etme ihtiyacı, çözülmesi gereken bir “davranış sorunu” olarak görülür. Ancak bir ergoterapist olarak bizler, sıklıkla bu davranışların altında yatan asıl nedenin, çocuğun dünyayı işlemesinde yaşadığı zorluklar, yani duyusal işlemleme farklılıkları olduğunu görürüz. Ergoterapi, davranışsal problemlere sadece bir disiplin veya ceza yaklaşımıyla değil, nörogelişimsel bir bakış açısıyla yaklaşarak kalıcı çözümler sunar.

Davranışın Arkasındaki Gizli Neden: Duyusal Sistem

Çocuğunuzun beklenmedik tepkileri veya zorlu davranışları, beyninin duyusal bilgileri (görme, işitme, dokunma, hareket vb.) düzenleme yeteneğiyle yakından ilgilidir. Çocuk kendini güvende, düzenlenmiş ve rahat hissetmediğinde, bu durum otomatik olarak dışa vurulur.

Ergoterapi, yaygın davranış sorunlarının duyusal kökenlerini üç ana başlıkta inceler:

1. Duyusal Aşırı Yüklenme 

Bazı çocuklar, normalde kimseyi rahatsız etmeyecek uyaranlara karşı bile aşırı hassastır (Hiper Duyarlı). Bir marketteki floresan ışıklar, kalabalığın gürültüsü veya yünlü bir kazak etiketi, onlar için dayanılmaz bir yük oluşturabilir.

• Davranışsal Sonuç: Ani ve şiddetli öfke nöbetleri, ağlama krizleri, ortamdan hızla kaçma veya kulaklarını kapatma.
• Ergoterapi Yaklaşımı: Duyusal çevreyi uyarlama (gürültü önleyici kulaklık, şapka), çocuğa kendini yatıştırma araçları (fidgetlar) sağlamak ve sinir sisteminin uyaranlara olan toleransını artırmak.

2. Sürekli Hareket ve Dikkatsizlik 

Bazı çocuklar ise duyusal uyaranlara karşı yetersiz tepki verir (Hipo Duyarlı). Beyinleri yeterince girdi almadığı için, bu boşluğu doldurmak amacıyla sürekli hareket ederler.

• Davranışsal Sonuç: Sandalyede oturamama, sürekli sallanma, itme-çekme ihtiyacı, eşyalara sertçe çarpma, yüksekten atlama ve dikkatini toplamakta zorlanma.
• Ergoterapi Yaklaşımı: Çocuğun ihtiyacı olan duyusal girdiyi güvenli ve yapılandırılmış yollarla sağlamak (örneğin, ağırlıklı yelekler, zıplama topları, duyu bütünleme salıncakları). Bu, çocuğun enerjisini yönetmesine ve sonraki görevlere odaklanmasına yardımcı olur.

3. Motor Planlama Problemleri

Çocuğun yapmak istediği şeyi yapamaması (sonucunda davranış sorunlarına yol açabilir.

• Davranışsal Sonuç: Görevden kaçınma, öfkeyle eşyayı fırlatma, “yapamıyorum” diyerek vazgeçme.
• Ergoterapi Yaklaşımı: Beceriyi daha küçük, yönetilebilir adımlara bölmek (görev analizi), gerekli motor becerileri (güç, koordinasyon) eğlenceli aktivitelerle geliştirmek ve bu sayede çocuğun öz-yeterlilik duygusunu artırmak.

Ergoterapinin Davranışsal Problemlere Çözüm Yolu

Bir ergoterapist, davranışın kendisini “cezalandırmak” yerine, davranışın işlevini (çocuğun bu davranışla ne anlatmaya çalıştığını veya hangi ihtiyacını giderdiğini) anlamaya odaklanır.

1. Detaylı Değerlendirme: Davranışın tetikleyicileri ve sonuçları detaylıca incelenir, çocuğun duyusal profili çıkarılır.
2. Duyusal Diyet Oluşturma: Çocuğun gün boyunca ihtiyaç duyduğu duyusal aktiviteleri (hareket, basınç, dokunma) içeren kişiselleştirilmiş bir program oluşturulur.
3. Çevre Düzenlemesi: Evde ve okulda duyusal aşırı yüklenmeyi azaltacak veya ihtiyacı karşılayacak küçük düzenlemeler yapılır.
4. Ebeveyn Eğitimi: Ailelere, çocuğun zorlu davranışları karşısında nasıl sakin kalacakları ve duyusal ihtiyaçları nasıl okuyacakları öğretilir.